Sürdürülebilir kumaş denildiğinde sadece kullanılan kumaşın elde edildiği hammaddeler yani ekolojik lifler akıllara gelsede aslında kumaş üretim süreci, işlenmesi, ipliğe dönüştürmede kullanılan materyaller, su kullanımı, açığa çıkan artıklar, mikroplastikler, sera gazı emisyonu, katı atıklar, atıkların dönüştürülmesi, işçi şartları gibi birçok etmenide göz ardı etmiyen, dünyaca kabul edilmiş standartları olan bir üretimden bahsediyoruz.  Sürdürülebilirlik üretim hikayesini konu aldığı kadar, üretilen giysilerin kullanım süresi, atıldığında doğada çözünmesi, üretiminde yer alan işçilerin şartları gibi konularınıda ilgilendiriyor. Bu açıdan bakıldığında %100 sürdürülebilirlikten bahsetmek oldukça zor. Bu aşamaların çoğunu benimseyen ve sertifikaları sağlayan şirketlerin ürettiği kumaşlara sürdürülebilir kumaş diyoruz.

Sürdürülebilir ve doğa dostu kumaşlar doğal, organik, sentetik, yarı sentetik, vegan ve navegan olarak sınıflandırılıyor.

• Doğal ve vegan sürdürülebilir kumaşlar: Organik pamuk, geri dönüştürülmüş pamuk, Organik kenevir, Organik keten, Organik bambu ve Mantar.
• Sentetik vegan sürdürülebilir kumaşlar:ECONLY geri dönüştürülmüş polyester.
• Yarı sentetik sürdürülebilir kumaşlar: Liyosel(tencel) Modal bambu liyosel.
• İnovatif sürdürülebilir kumaşlar: Ecovero, Pinateks, Kambucha Mantar derisi, S-Café, Qmonos, Breweb protein, Elma derisi, Woocoa, Kupra, Qmilk.
• Hayvancılıkla üretilen doğal kumaşlar: Koyun yünü, Alpaka yünü, kaşmir, deve tüyü, yak tüyü, geri dönüştürülmüş deri, kaz tüyü ve ipek.

1- Doğal ve Vegan Sürdürülebilir Kumaşlar

Organik Pamuk: Üretiminin herhangi bir aşamasında tarım ilacı, böcek ilacı, sentetik gübre ve kimyasal kullanılmayan organik pamuk var olan en doğa dostu kumaşlardan biri. Organik pamuk üretimi, geleneksel pamuk üretimine oranla daha az enerji ve daha az su harcıyor. Sürdürülebilir ve etik pamuk kumaş sertifikasyonunda, kimyasalsız üretim, makinesiz hasat, final ürünün kimyasalsız oluşu, çiftçiler için adil ödeme ve güvenli çalışma alanları sağlamak gibi kriterler bulunuyor.
Sertifikalar: USDA-CertifiedOrganic, Global Organic Textile Standard (GOTS), Better Cotton Standard, Fair Trade, Bluesign, Oeko-Tex 100

Geri dönüştürülmüş pamuk: Sürdürülebilir ürünler üreten yavaş moda markaları tarafından tercih edilen geri dönüştürülmüş pamuk, etik ve sürdürülebilir pamuktan üretilmiş olan tekstil ürünleri, tüketici atıkları ya da endüstri atıkları dönüştürülerek üretiliyor. Geri dönüştürülmüş pamuğun en iyi yanlarından biri, atıkların, atık sahalarında birikmesinin önüne geçiliyor olması.
Geri dönüştürülmüş pamuk sertifikaları ve standartları: Global Recycle Standard (GRS), Recycled Content Standard (RCS), Oeko-Tex 100

Organik kenevir: Organik kenevir, var olan en doğa dostu kumaşlardan biri. Organik kenevir üretiminde, organik pamuğa oranla daha az suya ihtiyaç duyuluyor. Diğer yandan karbon negatif bir bitki olan kenevir, atmosferden karbondioksit emiyor ve “bitkisel arıtım” sayesinde yetiştirilmesi toprak için de sağlıklı. Doğaya dost organik kenevir, aynı zamanda cildimize de dost: Doğal bir güneş koruyucu ve antimikrobiyal

Organik kenevir sertifikaları ve standartları: USDA-Certified Organic, Global Organic Textile Standard (GOTS), Organic Content Standard (OCS), Oeko-Tex 100, Bluesign

Organik keten: Sürdürülebilirlik açısından neredeyse kenevirle aynı özellikleri taşıyan keten; oldukça hafif ve nefes alan bir kumaştır ve ev tekstilinden kıyafetlere pek çok alanda kullanılır. Keten kumaşın üretildiği kendir bitkisi de yetişirken çok az tarım ve böcek ilacına ihtiyaç duyar ancak maddi olarak kenevir kadar yüksek getirili değildir

Organik keten sertifikaları ve standartları: USDA-Certified Organic, Global Organic Textile Standard (GOTS), Organic Content Standard (OCS), Oeko-Tex 100, Bluesign

Organik bambu : Bambu hasatı yapılırken, bitki tamamen yok edilmez. Dünyanın en hızlı büyüyen bitkilerinden  biri olan bambu, büyümek için fazla bir şeye ihtiyaç duymaz ve kendini hızla yenileyebilir. Mekanik olarak işlenen organik bambu kumaşlar, oldukça sürdürülebilir ve doğa dostudur. Ancak üretiminde bambunun yanı sıra bolca kimyasal kullanılan viskoz ve rayon gibi kumaşlar; sürdürülebilir, organik bambu ile karıştırılmamalıdır.

Organik bambu sertifikaları ve standartları: Forest Stewardship Council, USDA-Certified Organic, Global Organic Textile Standard (GOTS), Organic Content Standard (OCS), Fair Trade, Oeko-Tex 100, Bluesign

Mantar: Mantar özellikle vegan çanta ve ayakkabılar için sıkça tercih ediliyor. Mantar meşesinden üretilen mantarı elde edebilmek için ağacın kabuğunu tıraşlamak yeterli olurken üretimi için gereken kısım tıraş edildiğinde ağacın ömrü uzuyor. Ağaç kabuğu yeniden oluşturmak için çalışırken normalden daha fazla karbondioksit kullanıyor. Tıraşlanan kabuklar güneşte kurutulduktan sonra ıslatılarak kullanılmaya uygun hale getiriliyor.

2- Sentetik vegan sürdürülebilir kumaşlar

Econyl: Geri dönüştürülmüş naylona econyl deniyor. Peki naylonun doğa dostu olmakla ne ilgili var?  üretilirken, okyanuslardan toplanan plastikler, kullanım ömrü dolmuş balık ağları ve atık kumaşlar kullanılıyor ve dönüştürülüyor. Hissi ve işlevi naylonla aynı olsa da, üretiminde naylon kadar fazla suya ihtiyaç duyulmuyor.

Econyl sertifikaları ve standartları: Global Recycle Standard, Recycled Content Standards (RCS), Oeko-Tex 100

Geri dönüştürülmüş polyester (rPET):Sorumluluk sahibi pek çok marka çevredeki zararlı plastik çanta, şişe ve tekstil ürünlerini farklı formlardaki kumaşlara dönüştürüyor. PET, geri dönüştürülmemiş polyestere oranla daha doğa dostu olsa da; henüz doğada çözünüp kalitesini kaybetmeden dönüştürülmesi gerektiğinin, tıpkı econyl gibi yıkandığında mikroplastiklerin su yollarında birikmesine neden olabildiğini ve toksik içerikleri ile hem giyene hem de doğaya zararları olabileceğini belirtmek gerekir.
Geri dönüştürülmüş polyester sertifikaları ve standartları: Global Recycle Standard, Recycled Content Standards (RCS), Oeko-Tex 100

3- Yarı sentetik sürdürülebilir kumaşlar:

Liyosel (Lyocell / TENCEL): Liyosel ya da Avusturyalı üretici Lenzing’in markası TENCEL son dönemde özellikle sürdürülebilir moda dünyasında oldukça popüler hale gelen, yarı sentetik, selülozik bir kumaş. Okaliptüs ağaçlarının selülozundan üretilen liyosel, üretim aşamasında çok fazla su ve ilaca ihtiyaç duymuyor. Liyosel, üretiminde hem diğer kumaşlardan daha az su kullanıldığı hem de kapalı döngü sisteminde çözücülerin %99.5’i yeniden kullanılabilir olduğu için oldukça sürdürüebilir bir kumaş.

Liyosel sertifikaları ve standartları: Oeko-Tex 100, Forest Stewardship Council

Modal: Bir başka yarı sentetik kumaş olan modal, birinci sınıf rahatlık sunan ve nefes alabilen özelliğiyle ön plana çıkıyor. Tıpkı okaliptüs ağaçlarının kabuğundan üretilen liyosel gibi, modal da kayın ağacından ve kapalı döngü üretim sistemiyle üretildiğinden, en sürdürülebilir yarı sentetik kumaşlardan biri.

Modal sertifikaları ve standartları: Oeko-Tex 100, Forest Stewardship Council

Bambu liyosel: Bambu günümüzde iç çamaşırlarından güneş gözlüğüne kadar pek çok farklı ürünün üretiminde kullanılabiliyor. TENCEL liyosele benzeyen bambu liyosel, kimyasalları ve suyu tekrar tekrar kullanan bir kapalı döngüde üretildiğinde oldukça sürdürülebilir. Ancak kullanılan kimyasallar minimal ölçüde de olsa, üretim kapalı sistem olmadığında, bu kumaşın %100 sürdürülebilir olmadığı söylenebilir.

Bambu liyosel sertifikaları ve standartları: Oeko-Tex 100, Worldwide Responsible Accredited Production (WRAP), Forest Stewardship Council

Kupro (Cupro): Kupra ya da kupro, geri dönüştürülmüş pamuk ürünler ya da pamuk üretiminin atıklarından olan pamuk elyaflarından üretiliyor. Tıpkı liyosel ve modal gibi, kupronun üretiminde de pamuk lifleri yarı-sentetik bir kumaşa dönüştürülmek için bir dizi kimyasal işlemden geçiyor. Ancak yine kapalı döngüde gerçekleştirilen bu üretim esnasında neredeyse kullanılan suyun tamamı yeniden kullanılabiliyor.

Kupro sertifikaları ve standartları: Global Recycle Standard, Recycled Content Standard (RCS) Life Cycle Assessment (LCS), ISEO 14001, Oeko-Tex 100

4- İnovatif sürdürülebilir kumaşlar

Ecovero: Dünyanın liyosel ve modal üretimini büyük ölçüde karşılayan Lenzing’in viskoz lifinden ürettiği yeni bir kumaş olan ecovero, normal viskozdan %50 oranında daha az su tüketimi ve gaz emisyonundan sorumlu. Çeşitli odun ve ağaç kabuklardan sürdürülebilir yöntemlerle üretilen ecovero, çevresel standartlara da uygun.

Ecovero sertifikaları ve standartları: Global Recycle Standard, Recycle Content Standard (RCS) , Oeko-Tex 100, FSC Certified, PEFC Certified

Pinatex: Derinin sürdürülebilir ve hayvanlara zarar vermeyen bir alternatifi olarak ortaya çıkan Pinatex, ananastan üretiliyor. Ananasın, kullanılmadığı durumda yakılacak olan yapraklarından üretilen pinatex, böylelikle atık miktarını azaltırken, ahşap bir materyal olan PLA ile kombinlendiğinde dahi doğada çözünebiliyor.

Pinatex sertifikaları ve standartları:Oeko-Tex 100

Maya derisi (Scoby Leather): Kombucha severlerin yakından tanıdığı bir ürün olan “scoby”yani “kombucha mantarı”, artık sürdürülebilir ve doğa dostu bir deri alternatifi olarak da kullanılıyor. SCOBY (Symbiotic Culture of Bacteria and Yeast)  yani bakteri ve mayaların oluşturduğu simbiyotik kültür; küflendirilerek kurutulmasını takip eden birkaç aşama sonra karşımıza “çay bazlı deri” olarak çıkıyor.

Mantar, bakteri ve küf, kulağa biraz sevimsiz geliyor olsa da; hayvansal olmayan bir deri alternetifi oluşu, doğada çözünür olması, üretiminde herhangi bir ağır metal veya kimyasal gerektirmemesi ve deriye oranla daha uygun fiyatlı olması artıları.

S-Café: Öğütülmüş kahve çekirdeklerinin ipliğe dönüştürülmesiyle üretilen S-Cafe, kolay kuruyan ve kendiliğinden UV koruması olan bir kumaş. Kahve kokmakla ilgili bir sorununuz yoksa, özellikle mayo üretiminde kullanılan S-Cafe ile gün boyu kuru, rahat ve doğa dostu hissetmeniz mümkün.

Qmonos: Japonların geliştirdiği bir kumaş olan Qmonos, örümcek ağı genleri kullanılarak üretilen sentetik örümcek ağı ipeği. Çelikten daha sert olan bu kumaş bir yandan da olduka hafif ve rahat. Üstelik tamamen biyçözünür ve üretiminde herhangi bir örümceğe zarar verilmiyor.

Brewed Protein: Üreticisi Qmonos’la aynı olan Brewed Protein, bitkilerin oluşturduğu biokütlenin fermente edilmesinden üretilen oldukça çok yönlü bir materyal. İpek ya da kaşmir benzeri ipliklere dönüştürülebilen Brewed Protein’den, istenilirse kaplumbağa kabuğu sertliğinde materyaller de üretilebiliyor. Mikroplastiklere bölünmeden tamamen biyoçözünür olan Brewed Protein, vegan bir kumaş olmanın yanı sıra hayvanlardan üretilen protein bazlı ipliklere göre çok daha az sera gazı üretiyor. Brewed Protein, yakın zamanda The North Face’in The Moon Parka ürününde de kullanılmıştı.

Elma derisi: Bir başka vegan deri alternatifi olan elma derisi ya da Apple Eco Leather, elma suyu endüstrisinin atıklarını kullanıyor. Biyolojik atıkları dönüştüren İtalyan firma Frutmat, bunlardan tamamen doğada çözünür, su geçirmeyen ve nefes alabilen, dayanıklı bir kumaş olan Apple EcoLEather’ı üretiyor ve bu kumaş doğa dostu çantalardan etik spor ayakkabılara ve sürdürülebilir koşu ayakkabılarına kadar pek çok alanda kullanılıyor.

Apple EcoLEather sertifikaları ve standartları: Oeko-Tex 100

Woocoa: Bitki bazlı yünler arasında yer alan Woocoa, kenevir, hindistancevizi lifleri ve mantar enzimleri kullanılarak, sürdürülebilir yöntemlerle üretiliyor. Vegan bir yün alternatifi olan woocoa, aynı zamanda hayvan dostu.

QMILK: Geleceğin materyali olarak adlandırılan QMILK, süt endüstrisinin yan ürünü ve bir tür protein olan kazeinden üretiliyor. Doğal, kompost edilebilir, alev yavaşlatıcı etkili ve ipek kadar yumuşak olan QMILK, sürdürülebilir ve doğa dostu bir kumaş olsa da vegan söyleyebiliriz.

5 - Hayvancılıkla üretilen doğal kumaşlar

Koyun yünü: Doğal bir iplik olan yün, plastik ve petrol bazlı sentetik kumaşlar olan naylon ve polyestere göre oldukça doğal ve sürdürülebilir bir alternatif. Ayrıca üretim aşamasında çok fazla kimyasal gerektirmiyor ve doğada çözünebiliyor. Ancak hayvansal tarım, çevresel bozunum ve tarla açımı konularıyla yakından alakalı olduğu için, yün üretimi hem doğa hem de hayvanlar açısından etik soru işaretlerini beraberinde getiriyor.

Koyun yünü sertifikaları ve standartları:Responsible Wool Standard (RWS), Certified Organic Wool, Certified Animal Welfare Approved, Certified Humane® Label, Soil Association Organic Standards and Climate Beneficial by Fibershed

Alpaka yünü: Alpaka yünü, en etik ve doğa dostu yünlerden biri. Develerle akraba olan alpakaların büyük bir kısmı doğal habitatları olan Peru’da yaşıyor. Alpakalar yetiştirilirken doğaya diğer hayvancılık faaliyetleri kadar zarar vermediğinden tercih ediliyor.

Alpaka yünü sertifikaları ve standartları: Global Organic Textile Standard (GOTS), Fair Trade, Responsible Wool Standard (RWS), Woolmark, and Climate Beneficial by Fibershed

Kaşmir: Oldukça sıcak tutan, yumuşak bir kumaş olan kaşmir; Moğolistan gibi dağlık ülkelerde yaşayan keçilerin yünlerinden üretilen, hem doğa dostu hem de biyoçözünür bir kumaş. Ancak kaşmir üretimi de keçi çobanlarının çalışma koşulları ve keçi üretiminin doğaya zararları gibi pek çok çevresel ve etik sorunu beraberinde getiriyor. Yine de sürdürülebilir olarak üretilen kaşmirleri aşağıdaki sertifika ve standartları arayarak seçebilmeniz mümkün

Kaşmir sertifikaları ve standartları:Recycled Claim Standard (RCS); The Global Recycled Standard (GRS), Re.VerSo,  Good Cashmere Standard ® (GCS), Sustainable Fibre Alliance (SFA) Cashmere Standard, Kering Standard on Cashmere, Global Organic Textile Standard (GOTS),  Fair Trade, Responsible Wool Standard (RWS), Certified Organic Wool, Certified Animal Welfare Approved, Certified Humane® Label, Oeko-Tex 100, and Climate Beneficial by Fibershed

Deve yünü: Deve yünü var olan en sürdürülebilir hayvansal ipliklerden biri. Tıpkı diğer yün çeşitlerinde olduğu gibi hayvanların refahını ilgilendiren etik sorunları olsa da, develer, yün üretiminde faydalanılan diğer hayvanlar kadar fazla zarar görmüyor. Deve yününün üretildiği deve türü Bactrian, doğal olarak tüy döküyor ve genellikle küçük aile çiftliklerinde yaşayan hayvanlar oldukları için doğaya daha az zarar veriyor. Deve yünü üretiminde ise herhangi bir kimyasal kullanılmıyor ve doğada tamamen çözünebiliyor.

Deve yünü sertifikaları ve standartları:Global Organic Textile Standard (GOTS), Oeko-Tex 100, Woolmark

Yak yünü: Yak yünü oldukça yumuşak ve sıcak bir kaşmir alternatifi. Tibet Ovasında yaşayan yakların yünü olan bu kumaş, yaklar doğaları gereği yıl boyu yünlerini döktüğü için üretim aşamasında yaklara herhangi bir zarar vermiyor ve çobanlara ekstra gelir sağlıyor.

Yak yünü sertifikasyon & standartları: Fair Trade, Oeko-Tex 100, Responsible Wool Standard (RWS)

İleri dönüştürülmüş deri: Genellikle eti için yetiştirilen hayvanların derisi kullanılarak üretilen deri kumaş, hem çevresel hem de etik nedenlerle sık sık tartışılıyor. Deri, genellikle et endüstrisinin yan ürünü gibi görülse de, deri üretimi için de her yıl yaklaşık 1 milyar hayvan öldürülüyor. Diğer yandan deri tabaklama işlemi, arsenik ve siyanür gibi 250’den fazla kimyasalın kullanımını gerektiren, tabaklama işçilerine de en az doğaya verdiği kadar zarar veren bir işlem.

Derinin doğa dost olmasının tek yolu, hali hazırda doğaya verebileceği zararı vermiş olan bu materyalleri ileri dönüştürerek, ömrünü tamamlamış olan ürünleri yeni ve kullanılabilir ürünlere dönüştürmekten geçiyor.
Deri sertifikasyon standartları: Ecolife; by Green Hides, Oeko-Tex 100, and Bluesign, and the Leather Working Group

Kaz tüyü: Sürdürülebilirlik bakış açısıyla bakıldığında, gıda endüstrisinin bir yan ürünü olan ve diğer türlü atık olacak olan kaz tüyünün en azından değerlendirilmesi önemli.

Ancak hayvanların refahı açısından sorgulanması gereken bir ürün olan kaz tüyü satın alınırken, hayvanların zarar görmediği üretim yöntemleri kullanan markaları tercih etmenizde fayda var. Örneğin, Patagonia, kaz tüyü kullanan ve çiftlikten fabrikaya kadar izlenebilir bir sistem kullanan bir marka.

Kaz tüyü sertifikasyon standartları: Responsible Down Standard (RDS); Global Traceable Down Standard

Barış ipeği (Şiddetsiz ipek): Antibakteriyel özelliğiyle cilde, kompost edilebilir olmasıyla doğaya dost bir kumaş olan ipek, ipekböceklerinden üretiliyor. Teoride üretimin bu böceklere zarar vermemesi gerekiyor olsa da, böcekler üretiminin herhangi bir aşamasında ölebiliyor. World Fair Trade Organization Guarantee System gözetilerek, insancıl şartlarda üretilen bu ipek; ipekböceklerinin doğal şartlarda ve ortamlarında yaşayıp kelebeğe bile dönüşmesinin mümkün olduğu bir sistem. Böcekler, ipek toplandıktan sonra normal yaşamlarına devam edebiliyorlar ve herhangi bir böcek bu üretim sırasında zarar görmüyor.

Barış ipeği tüyü sertifikasyon standartları: Global Organic Textile Standard (GOTS), OTEX-Certified Organic Silk and World Fair Trade Organization Certified