Keten Nerede ve Nasıl Yetişir?

Keten her çeşit toprakta yetişebilir. Haziran-Ağustos ayları arasında kadifemsi mavi veya sarı çiçek açar. Yıllık bir bitkidir, boyu 1metreye kadar uzayabilir. Keten uygun boya geldikten sonra topraktan çıkarılır. Lif keteninin boyu uzadıkça kalitesi de artar. Yaprak, kök ve tohumlarından taranarak elle toplanır. Kökler bir tarafa, saplar bir tarafa gelmek üzere demetler halinde tarlada kurumaya bırakılır. Üzerindeki yapraklar kuruyup döküldükten sonra kendi sapları ile bağlanarak demet haline getirilir. Kurutulmuş bitkiden lifin elde edilmesi üç aşamada gerçekleşir: çürütme, dövme ve taraklama.

Kurutulmuş keten gövdesinde yaklaşık olarak yüzde 25 kadar elyaf bulunur. Ketenin kimyasal yapısında; yüzde 80 selüloz, yüzde 3 pektin, yüzde 10 su bulunur. Tohumları yüzde 40-45 yağ içerir. Bu yağ, omega 3 yağ asitleri bakımından zengindir. Bezir yağı olarak bilinen bu yağ boyacılıkta kullanılır. Yağı alınan tohumlardan geriye kalan artıklar küspe, hayvan yemi olarak değerlendirilir.

Keten, lif ve yağ ketenleri olarak ikiye ayrılır. Lif ketenleri nemli, yağ ketenleri kuru ve sıcak havayı sever. Ekim ve toplama zamanları da farklıdır.

Türkiye’de keten yazlık ve kışlık olmak üzere iki farklı dönemde ekilir. Kışlık ketenler Ağustos-Eylül, yazlık ketenler Mart-Nisan aylarında ekilir. Hem doğal hem kültür formları bulunan keten Türkiye’de doğal olarak da yetişir. Ancak ülkemizde yetiştirilen keten düşük kalitedir.

Keten üretiminde ilk sıralarda Rusya, Polonya, Çekya, Romanya, Belçika, İrlanda, Fransa gelmektedir.

Ketenin Kullanım Alanları

Ketenin tekstil sektöründeki kullanım alanı oldukça geniştir. Pamuk ve ketenin sektördeki verimliliği benzerdir. Keten lifleri, kimyasal reaktiflere karşı pamuk lifinin göstermiş olduğu özellikleri gösterir. Kaynar su, güneş ve deterjandan fazla etkilenmez, nem çekme özelliği pamuktan iyidir. Bu nemi taşıdığı halde bile kuru hissi verir, 120 °C'nin üstündeki sıcaklıklarda bozulur, uzun süre güneş ışığına maruz kaldığında dayanıklılığında azalma görülür.

Yazlık giysi denince akla ilk olarak keten giysiler gelir. Nem çekme özelliği yüksek olduğu için keten giysiler yazları serin tutar. Gömlek, ceket, pantolon vs. Ev tekstilinde de keten yaygın olarak kullanılır; nevresim, sofra takımları, perde, halı, vs. Tekstil dışında su tesisatlarında lif olarak, halat yapımı ve kaliteli kâğıt yapımında da keten tercih edilir.

Türkiye’de Keten Üretimi: Ketenden üretilen kumaşlar, pamuk ipek, yün gibi doğal ipliklerden üretilen kumaşlar gibi tekstil sektörünün ham maddeleri arasındadır. Keten ve kenevir benzerliğinden dolayı kenevir için geliştirilen teknolojiler keten içinde kullanılabilmektedir, Mayıs 2017 yılında Samsun’da düzenlenen Karadeniz’in Lif Bitkileri Çalıştayı’nda Türkiye’de Tekstil Sektörü’nün hedefleri arasında keten, kenevir ve ısırgan liflerinin üretiminin arttırılması gerektiği, yapılan öngörülerde bu liflerin üretiminin 4-6 kat arasında artacağı söylenmiştir. Nitekim geçtiğimiz yıl Karadeniz Tarımsal Araştırma Enstitüsü Müdürlüğünce geliştirilen Türkiye'nin ilk yerli ve milli liflik keten çeşidi "Yılmaz"ın tohumu, Samsun'da toprakla buluşturuldu. 

Ülkemizde keten üretimi için tesisler bulunuyor, ancak ciddi bir üretim gerçekleştirilmiyor, 2020 yılında ithal edilen keten 36bin ton. Dünyada ve ülkemizde sağlıklı olması bakımından doğal liflere talep artış eğiliminde, dolayısıyla üretilen milli tohum yılmaz liflik ve yağlık keten üretimi açısından önemli bir adım olmuştur.